Vitamin Takviyesi Nedir?
Takviye besinler, ağız yoluyla alınan ve vitaminler, mineraller, bitkisel bileşenler, amino asitler, enzimler, probiyotikler, antioksidanlar gibi diyet bileşeni içeren ürünlerdir. Kapsül, sakız, tendür, toz ya da sıvı formda üretilen besin takviyeleri genellikle fiziksel ve zihinsel sağlığın güçlendirilmesi amacıyla kullanılır. Normal vücut fonksiyonun yerine getirilmesinde önemli rol oynayan vitaminler yağda eriyen ve suda eriyen olmak üzere ikiye ayrılır. Her bir vitaminin vücut tarafından gereksinimi ve vücut içindeki rolü birbirinden farklıdır. Yağda eriyen vitaminler (A, E, D, K) vücut tarafından depolanabilir iken suda eriyen (C vitaminleri ve B kompleks vitaminler) depolanamaz. Hem yağda hem de suda eriyen vitaminlerin günlük olarak besinler aracılığıyla alınması yaşamsal faaliyetlerin sürdürülmesi için elzemdir. Vitaminlerin gerekli oranda alınamadığı tıbbi durumlarda ya da beslenme yetersizliklerinde vitamin takviyeleri söz konusudur. (2) Vitamin takviyeleri, sadece tek bir vitamine odaklı ya da birkaç vitaminin birlikte bulunduğu multivitamin formlarına sahiptir. Multivitaminler hakkında daha detaylı bilgiler için “Multivitamin nedir?” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
Vitamin Takviyesi Ne İşe Yarar?
Yeterli ve dengeli bir diyet ile vücut, ihtiyaç duyduğu tüm vitaminleri alabilir. Ancak bazı durumlarda vitamin takviyesi kullanmak gerekebilir. Örneğin;
- Hamile ve emziren kadınlar,
- Sigara içenler,
- Aşırı alkol tüketenler,
- Çok sıkı diyet yapanlar,
- Yaşlılar (Özellikle engelli veya kronik hastalığı olanlar),
- Vejetaryen veya vegan beslenenler.
Emilim bozukluğu yaşayanlar (çölyak, kistik fibrozis ya da pankreatit vb.), vücutlarının ihtiyaç duyduğu bazı vitaminler karşılamakta zorlanabilir ve bu durumda vitamin takviyesi almak bir çözüm olabilir.1
Vitamin takviyelerinin genel faydaları aşağıdakileri içerebilir:
Menopoz Sonrası Kadınlarda Kemik Sağlığının Korunmasına Yardımcı Olabilir
Menopoz sonrası kadınlarda östrojen hormonu azalır. Östrojen hormonu, yeni kemik hücrelerinin sentezlenmesi ve hasar gören dokuların onarılmasında önemli bir hormondur. Bu hormonun azalması kemik oluşumundan çok yıkımına neden olan osteoporoza yol açabilir. Osteoporoz, kemiklerde kırılma riskinin artıran bir hastalıktır. (3) Menopoz dönemindeki kadınların kalsiyum minerali ile d vitamini takviyeleri alması osteoporoz riskinin azalmasına faydalı olabilir.4
50 Yaş ve Üzeri Genel Vücut Sağlığının Korunmasını Destekleyebilir
50 yaş ve üzeri bireylerde anemi görülme oranı yüksektir. Aynı zamanda beyin ve sinir fonksiyonlarında düşüş gözlenir. B12 vitamin, kırmızı kan hücrelerinin sentezlenmesinde rol oynar ve kansızlığın tedavisini desteklemek için takviye şeklinde kullanılabilir. Ayrıca B12 vitamini DNA sentezinde görevlidir, sinir ve beyin fonksiyonlarının düzenlenmesine yardımcı olabilir. Vücudun ihtiyaç duyduğu B12 vitaminini besinlerle almakta zorlanan 50 yaş ve üzeri kişiler B12 vitamin takviyesi alabilir. (4) Yaşlılıkta vitamin takviyesi hakkında daha ayrıntılı bilgiler için Yaşlılar için vitamin takviyesi konulu yazımızı okuyabilirsiniz.
Emilim Bozukluklarında Yaşanan Vitamin Eksikliklerinin Önlenmesine Katkıda bulunabilir
Çölyak hastalığı, ülseratif kolit ve kistik fibroz gibi sindirim bozukluğu hastalıklarında; gastrik bypass ameliyatı gibi midenin ve bağırsakların bir kısmının ya da tamamının alındığı tıbbi durumlarda ve kronik alkol tüketiminde bazı vitaminlerin sindirim ve emiliminde bozukluklara bağlı vitamin eksiklikleri söz konusu olabilir. Bu durumda doktor kontrolünde günlük vitamin takviyesi kullanılabilir.
Görme Sağlığının Korunmasını Destekleyebilir
Beta karoten ve A vitamini takviyeler, bağışıklık sisteminin normal fonksiyonunu yerine getirmesi ve hücreler arası iletişimin sağlıklı bir şekilde işlev görmesine yardımcı olur. Aynı zamanda görme fonksiyonunun ve kalp, akciğer, böbrekler gibi organların sağlığının korunmasını destekleyebilir. İlerleyen yaşlarda göz sağlığının korunmasını desteklemek için doktor kontrolünde göz için vitamin takviyesi kullanılabilir.
Fetusun Sağlıklı Büyümesine Katkıda Bulunabilir
Hamileliğin ilk aylarında fetusta nöral tüp defektlerini önlemek için folik asit takviyesi kullanılır. Hamilelik döneminde kullanılması önerilen vitamin takviyeleri hakkında daha detaylı bilgiler için “Hamilelikte vitamin takviyesi kullanımı nasıl olmalıdır?” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. Aynı zamanda emzirme döneminde annenin genel sağlık durumunu desteklemek amacıyla emziren anneler için vitamin takviyesi kullanımı yaygındır.
Cilt ve Saç Sağlığını Destekleyebilir
Cilt sağlığının korunması için en önemli bileşenlerden biri kolajendir. Kolajen, cilt hücrelerine yapı veren temel bir proteindir. C vitamini, kolajen proteinin sentezinde görev alır ve antioksidan özelliği sayesinde cilt hücrelerine zarar veren serbest radikalleri ortamdan uzaklaştırır. Cilt için vitamin takviyeleri kullanarak cilt sağlığını destekleyebilirsiniz. (4)Canlı ve gür saçlara sahip olmak için vitamin açısından zengin bir diyet ile beslenmek önemlidir. Özellikle B vitaminleri ve C vitamini yeterli alınmadığında saç dökülmeleri yaşanabilir. B ve C vitamini içeren saç için vitamin takviyesi kullanarak saç sağlığının korunmasına destek olabilirsiniz.5
Kemik ve Kas Fonksiyonunun Gelişmesini Destekleyebilirsiniz
Kemik ve kas fonksiyonlarının sağlıklı bir şekilde yerine getirilmesinde D vitamini önemli rol oynar. Aynı zamanda kemik ve diş sağlığının korunmasında önemli rol oynayan kalsiyumum vücut tarafından emilimine de yardımcı olur. D vitamini eksikliğine karşı önlem almak için takviye vitamin kullanımı gerekebilir. (4)Yeterli ve dengeli beslenme, yeterince uyuma çoğu insanın günlük aktivitelerini yerine getirmesi için yeterlidir. Ancak sporcuların günlük enerji gereksinimi ve vitamin ihtiyacı maksimum performans için artabilir. Performanslarını artırmak ve kasların toparlanmasını sağlamak amacıyla sporcular için vitamin takviyesi önerilebilir.6
Bağışıklık Sistemini Destekleyebilir
Güçlü bir bağışıklık sistemi; kişiyi enfeksiyonlara karşı korur, yaraların çabuk iyileşmesini destekler ve enerji seviyesinin artmasına yardımcı olabilir. Bağışıklık sistemini desteklemek için takviye vitamin kullanılabilir. Özellikle bağışıklık sisteminde önemli rol oynayan C vitamini, B6 vitamini, E vitamini, D vitamini içeren yetişkinler için vitamin takviyesi doktor kontrolünde alınabilir.7 Tıpkı yetişkinlerde olduğu gibi çocukların büyüme ve gelişiminin sağlıklı bir şekilde ilerleyebilmesi, genel vücut sağlığının korunabilmesi ve bağışıklık sisteminin desteklenmesi için takviye vitamin kullanımı önerilebilir. Özellikle yürümeye başlayan çocuklara 2 yaş vitamin takviyesi ve okula başlayan çocuklara 7 yaş vitamin takviyesi doktor kontrolünde verilebilir. Benzer şekilde adölesan döneminde beslenme bozuklukları yaşayan ergenler için vitamin takviyesi önerilebilir. (8)Tüm bunlara ek olarak çocuklarda dikkat eksikliği için vitamin takviyesi doktor kontrolünde verilebilir.9
Vitamin Takviyesi Almak Doğru mu?
Sağlıklı bir birey yeterli ve dengeli bir beslenme programı ile ihtiyaç duyduğu tüm vitaminleri yeterli oranda alabilir. Takviyeler sadece vitamin eksikliklerini tamamlamak amacıyla emilim bozuklukları ve yeterli besin alamama gibi durumlarda kullanılmalıdır. Vücutta herhangi bir vitamin eksikliği söz konusu değil ise takviye vitamin kullanımı gereksizdir. Özellikle yağda eriyen vitaminleri gereksinimden fazla almak toksik etki yaratabilir, karaciğeri yorabilir ve genel sağlık durumunu bozabilir. Suda eriyen vitaminlerin ihtiyacın üzerinde alımı idrar ya da ter yoluyla dışarı atılmasına neden olur. Bu durum böbrekleri zorlayabilir ve böbrek hasarına yol açabilir. Takviyeler, doğal besinlerin yerini almaz sadece vitamin yetersizliklerinde yeterli ve dengeli bir diyeti destekleyebilir. 1 10 11
Vitamin Takviyesi Ne Zaman Alınmalı?
Vitaminlerin büyük bir çoğunluğu günün her saati alınabilir. Ancak bazı vitaminler özellikle öğünler ile birlikte tüketildiğinde daha iyi emilir ve vücut tarafından daha iyi kullanılır. Vitaminlerin vücut tarafından daha iyi emilmesini sağlamak için tüketim zamanları aşağıdaki gibi olabilir:
- C vitamini: C vitamini içeren takviyeleri günün herhangi bir saatinde yemekle birlikte ya da aç karnına alabilirsiniz. Ancak içeriğindeki askorbik asit mideye zarar verebileceğinden yan etkilerini azaltmak için gıdalar ile birlikte alınması önerilir.
- B vitaminleri: Suda eriyen B vitaminleri, enerji metabolizmasında önemli rol oynar. Maksimum emilimleri için sabah aç karnına alınması daha verimli olabilir.
- A, D, E ve K vitamini: Yağda eriyen vitaminlerdir ve vücut tarafından maksimum emilimlerini sağlamak için yağ içeren bir öğün ile birlikte alınması önerilir.12
Vitamin Takviyeleri Ne Kadar Süre Kullanılmalı?
Vitamin takviyesinin ne kadar süre kullanılacağı, aldığınız vitaminin türüne ve takviyenin dozuna bağlı olarak değişiklik gösterir. Takviye kullanımının faydalı sonuçlarını görmek birkaç hafta ile birkaç ay arasında değişebilir. Ayrıca bazı takviyeler belirli dönemler için uygundur. Örneğin folik asit takviyesi gebeliğe hazırlık ve gebelik döneminde fetusun gelişimi için önemlidir. Bu süreçte doktorlar tarafından kullanılması önerilir. Bazı sindirim bozukluğu hastalıklarında vitaminlerin emiliminde hayat boyu sorunlar yaşanabilir ve bu durumda hayat boyu takviye vitamin söz konusu olabilir. 13 14 15
Vitamin Takviyesi Nasıl Kullanılmalıdır?
Vitamin takviyesi, yeterli ve dengeli diyeti desteklemek için kullanılmalıdır. Vücudun birincil vitamin kaynağı taze sebzeler ve meyvelerdir. Beslenme yetersizliği ya da vitaminlerin emiliminde bozukluklar yaşandığında vitamin takviyesi kullanılabilir. Vitamin yetersizliği belirtileri için mutlaka doktora danışılmalı ve doktor belirtileri değerlendirerek hangi vitaminin yetersiz olduğunu tespit etmelidir. Tespit sonrasında gerek görürse takviye vitamin kullanmaya başlanmalıdır. Doktor, yaşa göre vitamin takviyesi dozuna karar verir ve bu dozların üzerinde takviye kullanılmaması gerekir.16
Vitamin Takviyesi Karaciğeri Yorar mı?
Vitamin takviyelerinin genellikle yan etkileri oldukça düşüktür ve güvenli olarak kabul edilir. Ancak güvenilirlikleri vücudun gereksinimini karşılamak için uygun dozlarda kullanıldığında geçerlidir. Bazı vitaminlerin özellikle suda eriyenlerin yüksek dozlarda alındığında bile karaciğerde hasara yol açtığına dair herhangi bir kanıt yoktur. Suda eriyen vitaminler aşırı tüketildiğinde idrarla dışarı atılır. Ancak yağda eriyen vitaminler karaciğerde metabolize edildiği ve depolandığı için aşırı alımları karaciğeri yorabilir ve hasara neden olabilir. Özellikle a vitamini ve suda eriyen bir vitamin olan niasin, yüksek dozda alındığında karaciğerde aşırı miktarda depolanarak toksisiteye yol açabilir.17
Vitamin Takviyesi Kilo Aldırır mı?
Takviye vitaminler, belirli bir vitaminin eksikliğini önlemek, gidermek ya da vücut sağlığının korunmasını desteklemek için kullanılmalıdır. Amaçları, bağışıklık sistemini desteklemektir. Genellikle takviye vitamin kullanımı sonrası iştah artması gözlenir. Ancak bu durum, takviye vitaminlerin hâlihazırda var olan vitamin eksikliğini gidermesi sonucu genel sağlık durumunun iyileşmesine bağlıdır. Takviyeler vücut fonksiyonlarının normale dönmesini destekledikleri için kişinin iştahında artış ve buna bağlı olarak kilo kazanımı sağlayabilir. 18
Emziren Anne Vitamin Takviyesi Alabilir mi?
Hamilelik döneminde, anne adayının vücudu fetüsün gelişimini ve büyümesini sağlayabilmek için folik asit,B12, A ve D vitamini gibi vitaminleri daha çok kullanır. Normal bir beslenme programı ile bu vitaminlerin alınması mümkün olmayabilir. Aynı zamanda bu vitaminler emzirme dönemine hazırlık için süt üretiminde de önemli rol oynar. Emzirme döneminde annenin artan vitamin ihtiyaçlarının karşılanması hem vücut dokularının kendine gelmesi hem de anne sütünün kalitesi açısından oldukça önemlidir. Ancak emzirme döneminde vitamin takviyesi almadan önce mutlaka doktora danışılmalıdır. 19
Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
