Polifenol Nedir?
Polifenoller, meyve ve sebze gibi bitkisel gıdalarda doğal olarak bulunan organik bileşiklerdir. Bu bileşikler, fotosentez sonucunda bitkilerin hücrelerinde sentezlenir. Yapılan bilimsel çalışmalara göre polifenoller, insan vücudunun temel gereksinimi olmamakla birlikte insan sağlığına olan faydaları nedeniyle beslenme rutini içerisinde yer verilmesi önerilen bileşiklerdir (3). Polifenoller, kimyasal yapılarında bulunan fenol halkalarının özelliklerine ve birbirlerine bağlanma şekillerine göre fenolik asitler, flavonoidler, kateşinler, tanenler, lignanlar ve stilbenler gibi farklı sınıflara ayrılır (4). Doğada bulunan tüm polifenollerin yaklaşık olarak %60’ını flavonoidler oluşturur. Bunu fenolik asitler ve diğer polifenoller takip eder (5). Polifenollerin kimyasal yapısı farklıdır ve bu nedenle her birinin organizma üzerinde farklı etkileri olabilir.
Polifenol Ne İşe Yarar?
Polifenol faydaları üzerine çeşitli bilimsel çalışmalar yapılmakla birlikte bu çalışmaların çoğu laboratuvar ortamında, yüksek dozlarda polifenollerle gerçekleştirilir. Bu nedenle polifenollerin faydaları hakkında daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır. Polifenollerin bilinen başlıca faydaları ise aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Antioksidan etkisi: Araştırmalar, polifenollerin güçlü antioksidan etkileri olduğunu göstermektedir. Peki antioksidan nedir? Vücutta, iç ve dış çeşitli etkenlerin sonucunda serbest radikal adı verilen kararsız moleküller açığa çıkabilir. Serbest radikaller, sağlıklı hücrelere zarar verebilir ve çeşitli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden olabilir. Antioksidanlar, vücutta oluşan serbest radikallere molekül vererek onları kararlı hale getirebilen, böylece sağlıklı hücrelere zarar vermelerini önleyebilen bileşiklerdir. Polifenoller, besinler yoluyla vücuda alındıktıktan sonra sindirim sürecinden geçerken pek çok değişikliğe uğrar. Polifenoller, vücutta güçlü bir antioksidan olarak görev alır. Bununla birlikte polifenollerin antioksidan etkisini araştıran çalışmaların çoğunluğu in vitro (hücre dışı) çalışmalar olduğu için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır (6).
- Kilo kontrolüne yardımcı olabilir: Hayvanlar ve insanlar üzerinde yapılan bazı bilimsel araştırmalara göre polifenol bileşikleri, metabolizma faaliyetlerini arttırıp inflamasyonu (iltihabi süreci) azaltarak kilo kontrolüne yardımcı olabilir (7).
- Bağırsak florasını düzenleyici etki gösterebilir: Bağırsaklarda yararlı ve zararlı olmak üzere farklı sayıda bakteri vardır. Bu bakteriler, bağırsak mikrobiyotası yani bağırsak florasını meydana getirir. Yararlı/zararlı bakterilerin arasındaki dengenin bozulması; bağırsak florasında dengesizliğe ve buna bağlı olarak da sindirim sistemi rahatsızlıklarının ortaya çıkmasına neden olabilir. Prebiyotik bileşenler, sindirim sistemini düzenlemeye ve bağışıklık sistemini desteklemeye yardımcı olan probiyotik mikroorganizmaların bağırsakta gelişimini ve yaşamını destekler. Yapılan bazı bilimsel çalışmalara göre polifenoller, prebiyotik görevi görerek bağırsak florasının korunmasına yardımcı olabilir (7, 8).
- Kan şekerini kontrol altına almaya yardımcı olabilir: Bilimsel çalışmalara göre polifenoller, nişastanın basit şekerlere ayrılmasını engelleyebilir. Bu sayede kandaki şeker seviyesinin yemeklerden sonra ani şekilde yükselmesinin önüne geçmeye yardımcı olabilir. Başka bir çalışmada ise; polifenollerin kandaki şeker seviyesini kontrol altına tutmaya yardımcı bir hormon olan insülin üretimini destekleyebileceği görülmektedir (9). Özellikle antosiyanin gibi polifenol bileşikleri kan şekerini kontrol altına almaya yardımcı olabilir (10). Antosiyanin faydaları hakkında bilgi almak için ilgili içeriğimizi okuyabilirsiniz.
- Kalp ve damar sağlığını destekleyebilir: Polifenoller üzerine son yıllarda yapılan bazı çalışmalar, polifenollerin antienflamatuar (iltihap giderici) özelliği sayesinde kalp ve damar sağlığını korumaya yardımcı olabileceğini göstermektedir (11).
- Bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olabilir: Bağışıklık sistemini güçlü tutmak, sağlıklı bir yaşam için önemlidir. Peki bağışıklık sistemi nedir? Bağışıklık sistemi kısaca; vücudun iç ve dış tehlikeler karşısındaki savunma mekanizmasıdır (12). Sağlıklı bir yaşam için öğünlerde bağışıklık sistemini güçlendiren besinler tüketilmesi önerilir. Sebze, meyve ve tam tahıllar gibi polifenol içeren besinler bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olabilir (13).
- Beyin fonksiyonlarını destekleyebilir: Polifenollerin beyin fonksiyonları ve hafızayı güçlendirmeye yardımcı olabileceğini gösteren bazı bilimsel çalışmalar da vardır (14).
Polifenol Nelerde Bulunur?
Doğada bulunan pek çok sebze ve meyve polifenol bakımından zengindir. Bunun yanı sıra; tam tahıllar, çay ve kahve gibi içeceklerde de bol miktarda polifenol bulunur. Başlıca polifenol içeren besinler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Elma, kayısı, yaban mersini, üzüm, kara mürver, böğürtlen, kiraz, ahududu, greyfurt, nar, erik, çilek, zeytin gibi meyveler,
- Enginar, kuşkonmaz, brokoli, patates, marul, ıspanak, soğan gibi sebzeler,
- Karanfil, nane, yıldız anason gibi baharatlar,
- Kakao ve kakao oranı yüksek çikolata,
- Fındık, ceviz, badem, kestane gibi kuru yemişler,
- Siyah ve yeşil çay,
- Kahve,
- Kırmızı şarap gibi içecek ve yiyecekler polifenol bakımından zengin besin kaynaklarıdır (14, 15).
Polifenol Nasıl Ölçülür?
Bilimsel çalışmalarda polifenol ölçümünde kullanılan başlıca teknik; belirli bir süre boyunca kişilerin tükettikleri besinlerin listesini yapmaktır. Ancak bu şekilde hangi gıdadan ne kadar polifenol alındığını tahmin etmek zor olabilir. Bu nedenle günümüzde polifenol ölçümünde yaygın olarak kullanılan bir diğer yöntem: Folin-Ciocalteu kolorimetrik testidir. Bu test gıdalarda yer alan polifenol miktarı hakkında yaklaşık bir fikir verebilir (16).
Polifenollerin Olası Yan Etkileri
Gıdalardan alınan polifenoller, çoğu kişi için güvenlidir; ancak polifenol takviyesi alan kişilerde bazı yan etkiler görülebilir. Bu nedenle polifenol takviyelerinin alanında uzman bir doktor kontrolünde kullanılması önemlidir (17).
Polifenoller dışında beta karoten faydaları hakkında da bilgi sahibi olmak isterseniz ilgili içeriğimize göz atabilir, diğer faydalı içeriklerimizi de inceleyerek vücudumuzun ihtiyaç duyduğu vitaminler, mineralleri yakından tanıyabilirsiniz.
Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
