Beta Karoten Nedir?
Genel sağlık durumunun korunmasında önemli rollere sahip beta karoten nedir? Beta karoten, karotenoidler adlı bir renkli pigmentler ailesine aittir. Sarı, turuncu ve kırmızı meyve ve sebzelere canlı renklerini veren bir bitki pigmenti olarak tanımlanabilir. Havuç, patates ve kayısı gibi besinlere kırmızı - mor renklerini verir. Vücut, bir provitamin olan beta karoteni A vitamini yapmak için kullanır. (2,3,4) Provitamin A, yalnızca bitkilerde bulunur. Hayvansal gıdalardan alınan A vitamini ise önceden oluşturulmuş A vitaminidir. Hayvansal gıdalarda A vitamini genellikle süt ürünlerinde, yumurtada ve ette bulunur. Diyet yoluyla alınan beta karotenin faydaları arasında vücudun ihtiyacı olduğu kadarını A vitaminine dönüştürmek yer alır. Vücut, A vitamini yapmak için alınan beta karoteni kullanmazsa, beta karoten fazlalığı vücutta dolaşmaya devam eder. Böylece beta karotenden yapılan A vitamini, vücutta toksik dozda birikmez. Çünkü fazla miktardaki A vitamini toksik olabilir. (4,6) “Beta karoten nedir?” sorusu bu şekilde yanıtlanabilir.
Beta Karoten Ne İşe Yarar?
Sıklıkla sorulan bir diğer soru ise “Beta karoten ne işe yarar?” ya da Beta karoten faydaları nelerdir?” şeklindedir. Beslenme yoluyla alınan A vitamini ihtiyacının yaklaşık olarak yarısı, beta karotenden sağlanır. Temel bir besin olan A vitamini, antioksidan ve antiinflamatuvar etkilere sahiptir. (2) Antioksidanlar ise serbest radikaller olarak tanımlanan kararsız molekülleri nötralize eder. Böylece serbest radikallerin yol açabileceği hücre ve doku hasarı önlenmiş olur. (3) Beta karoten faydaları şu şekilde sıralanabilir:
Normal Göz Sağlığına Katkıda Bulunur
Taze sebze ve meyveler yoluyla vücuda alınan beta karoten, vücut tarafından kolayca A vitaminine dönüştürülen bir besin maddesidir. Yapılan bazı çalışmalarda; beta karoten gibi karotenoid açısından zengin beslenmenin göz sağlığını desteklediği ve bazı göz rahatsızlıklarını önlemeye yardımcı olduğu görülmüştür. Beta karotenin, sarı nokta hastalığı olarak bilinen yaşa bağlı makula dejenerasyonunun görülme riskini %35 oranında azaltabileceğini ortaya koyan araştırmalar bulunur. Beta karoten faydaları için beslenme programınıza beta karoten içeren besinler ekleyebilirsiniz. (1,3)
Normal Cilt Sağlığını Destekler
Beta karoten faydaları arasında cilt sağlığını desteklemesi ve iyileştirmeye yardımcı olması yer alır. Yapılan bazı araştırmalar, beta karoteni de içeren antioksidanların gıdalar yoluyla alınmasının cildi UV ışınlarına karşı korumaya yardımcı olabileceğini gösterir. (1,3) Ancak cilt sağlığının ve görünümünün korunması için gıdalar yoluyla beta karoten alınması, güneş koruyucu krem kullanmanın yerini tutmaz.
Normal Bilişsel İşleve Katkı Sağlar
Diğer antioksidan türleri gibi beta karotoninin de bilişsel fonksiyonları iyileştirebileceği söylenebilir. Farklı araştırmalar, uzun süre ile beta karoten alımının bilişsel işlevin yanı sıra hafıza fonksiyonları üzerinde de olumlu etkileri olduğunu gösterir. Beta karoten gibi bazı antioksidanlar, yaşa bağlı olarak gerileyen bilişsel fonksiyonları ve nörolojik bir rahatsızlık olan Alzheimer hastalığının belirtilerini azaltmaya katkı sağlayabilir. (1)
Bazı Kanser Türlerine Karşı Koruyucu Olabilir
Araştırmalar, beta karoten gibi antioksidan kaynağı olan besinleri tüketmenin bazı kanser türlerinin gelişimine karşı koruyucu etki sağlamaya yardımcı olabileceğini gösterir. (3) Araştırmalar ışığında beta karoten ve antioksidanlar açısından zengin olan bir diyetin, meme kanseri, akciğer kanseri ve pankreas kanserlerinin riskini azaltmaya destek olduğu söylenebilir.(1)
Beta karotenin yanı sıra lutein faydaları ya da polifenol faydaları gibi konularda da bilgi almak isterseniz diğer içeriklerimize göz atabilirsiniz.
Beta Karotenin Cilde Faydaları Nelerdir?
İnsan vücudu ile çevresi arasındaki sınırı oluşturan cilt, hem içten hem de dıştan sürekli olarak serbest radikallere maruz kalır. Beta karotenin de içinde bulunduğu karotenoidler ise serbest radikallerin nötrolizasyonunda önemli bir paya sahiptir. Derideki antioksidanlar, ayrıca vitaminleri, karotenoidleri ve enzimleri içerir. Bunların büyük çoğunluğu vücut tarafından üretilemez. Karotenoidler açısından zengin gıdalar yoluyla yani sebze ve meyvelerle vücuda alınan beta karoten faydaları ile dikkat çekicidir. (5) Beta karoten cilde faydaları antioksidan etkilerinden kaynaklanır. Bu doğrultuda beta karotenin cilt sağlığını desteklediği söylenebilir. Beta karotenin de dahil olduğu antioksidanlar açısından zengin mikro besin alımı, cildin UV ışınlarına karşı savunmasını da güçlendirebilir. Yalnızca UV ışınlarına karşı savunmanın artması dahi cilt sağlığının ve görünümünün korunmasına yardımcı olabilir (3).
Beta Karoten Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Beta karotenin eksikliği, hayvansal gıdalar yoluyla da A vitamini almayan kişilerde, A vitamini eksikliğine yol açar. A vitamini eksikliği ise gece körlüğü olarak bilinen karanlığa karşı anormal adaptasyon sorunlarına, kuru cilde, enfeksiyonlara karşı düşen bağışıklık direncine yol açabilir. (7) A vitamini eksikliğinin ilk belirtilerinden biri de göz kuruluğudur. A vitamini eksikliği kişinin gebe kalmasına engel olabilir. Bu durum hem erkeklerde hem de kadınlarda kısırlığa yol açabilir. Yeteri kadar A vitamini almayan çocuklarda büyüme yetersiz olabilir.(8) A vitamini eksikliği olduğunu düşünen bireyler beta karoten içeren besinler tüketmeyi düşünebilir ya da beta karoten faydaları sayesinde daha iyi hissetmek için doktor önerisiyle beta karoten takviyesi alabilir.
Beta Karoten İçeren Besinler Nelerdir?
Beta karoten, sarı, turuncu ve kırmızı renkli taze meyve ve sebzelerde yoğun olarak bulunur. Beta karoten yağda çözünür. Yani beta karoten içeren besinler yağ ile birlikte yendiğinde emilimi artar. Beta karoten içeren besinler arasında, havuç, brokoli, patates, lahana ve ıspanak gibi koyu renkli yeşillikler, marul, bezelye kırmızı ve sarı biber, kayısı, kavun sayılabilir. Ayrıca maydanoz, acı biber, kişniş, mercanköşk, adaçayı ve kişniş de beta karoten içeren besinler arasında yer alır. Sözgelimi 100 gr haşlanmış patates 9.4 mcg kadar, 100 gr yağ eklenmemiş pişmiş ıspanak 6.1 mcg kadar ve 100 gr haşlanmış havuç 8.2 mcg kadar beta karoten içerir.(1) Beta karoten faydaları sayesinde daha iyi hissetmek için beslenme programına beta karoten içeren besinler ekleyebilirsiniz. Peki bir yetişkinin günlük beta karoten ihtiyacı ne kadar?
Günlük Beta Karoten İhtiyacı Ne Kadar?
Hem önceden oluşturulmuş hayvansal kaynaklı A vitamini hem de beta karoten kaynaklı A vitamini, tek bir değer olarak incelenir. Beta karoten için belirlenen günlük referans değer yoktur. (3) Ancak A vitamini için günlük beslenme referans değeri 800 mcg’dir.(9) Sağlıklı ve dengeli beslenme ile yeterince beta karoten vücuda alınabilir. Eğer A vitamini seviyeniz normalin altındaysa hekiminizin uyarıları doğrultusunda takviye alabilirsiniz. Günlük beta karoten ihtiyaçlarını karşılamak ve beta karoten faydaları almak için beta karoten içeren besinler ile diyetinizi zenginleştirebilirsiniz.
Vücudumuzun ihtiyaç duyduğu farklı vitamin ve minerallerle ilgili daha fazla içeriğe ulaşmak ister misiniz? “Likopen nedir?” , “Melatonin ne işe yarar?” gibi farklı konulardaki faydalı içeriklerimize mutlaka göz atın.
Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
